مدار امید

مارتین سلیگمن در میان دانشجویان روان& شناسی بالینی به کتاب شاخص خود در زمینۀ آسیب& شناسی روانی شناخته می& شود. کتابی که به بررسی اختلالات روان& شناختی و دسته& بندی آن& ها می& پردازد. در میان عموم روان& شناسان و حتی میان مردمی که موضوعات مرتبط با روان& شناسی را دنبال می& کنند اما، مارتین سلیگمن را بیشتر به دو عنوان آشنا می& شناسند. نخست خوش& بینی و دوم روان& شناسی مثبت& گرا. سلیگمن فرد شاخصی است؛ چون حاصل تلاش& های او در هر یک از این سه زمینه، دوشادوش هم در دنیای روان& & شناسی حضور دارند و به سختی می& توان یکی را بر دیگری ارجحیت داد. گویا سلیگمن از آن دست افرادی است که با یک دست چند هندوانه بر می& دارد و به خوبی از پس آن بر می& آید. «مدار امید» راهی برای آشنایی بیشتر با اوست.

کتاب مدار امید از یک منظر زندگی& نامۀ مارتین سلیگمن و از منظر دیگر روایتی از فعالیت& های علمی انجام شده در چند دهۀ اخیر در دنیای روان& شناسی است. او در این کتاب از سرگذشت پدر و مادر خود در حین جنگ جهانی دوم تا کودکی و نوجوانی و بزرگسالی خود را روایت نموده و بیان می& کند که چگونه با فراز و نشیب& های زندگی دست و پنجه نرم کرده است. گویا نظریات او -یعنی خوش& بینی و روان& شناسی مثبت& گرا- شیوۀ مواجهۀ او با مسائل زندگی و تجربۀ زیسته& ای از این تکاپوی طولانی مدت را روایت می& کند. او در این & کتاب خواننده را به مانند یک راهنمای گردشگری به تماشای دوره& های مختلف زندگی خود می& برد و آن& ها را نه فقط با شرح آن& چه گذشته است، بلکه با آن& چه پشت پرده در جریان بوده نیز آشنا می& کند. پشت این پرده جریانات مختلفی برقرار است.

از یک سو جریان درونیات نویسنده از درماندگی و افسردگی و سردرگمی تا دستیابی به جایگاهی که آرام و قرار بیشتری را برای او فراهم کرده، گسترده است؛ از یک سو روایت بزرگان روان& شناسی و علوم هم& جوار آن مانند فلسفه بیان می& شود؛ از یک سو وقایع اجتماعی در جریان است؛ و از سوی دیگر تعاملات مارتین سلیگمن با هر یک از این جریانات، مورد توجه قرار گرفته است. از این رو کتاب مدار امید کتابی چند بعدی است که صرفاً به بیان شسته& رفتۀ یک موضوع قناعت نکرده است. خواننده& های گوناگون با رویکردها و دغدغه& های مختلف هر کدام به نوعی با کتاب ارتباط برقرار می& کنند و چیزهایی که برایشان مهم است را از آن بر& می& دارند. راه دوری نمی& رویم اگر بگوییم که دانشجویان روان& شناسی یک دورۀ عملی در مورد آمار و روش تحقیق و فلسفۀ علم را نیز می& توانند از دل کتاب مشاهده نمایند. چیزی که مانند دامنه& های دیگر کتاب آمیخته با تجربیات و هیجانات نویسنده است.

مارتین سلیگمن این کتاب را در فضایی خنثی و اتوکشیده ننوشته است. او از احساسات خود به کرّات نام برده و آن& ها را توصیف کرده و خواننده را نیز بر این امواج سوار کرده و به مشاهدۀ تجربیات خود می& برد. او از عشق و دلبستگی به افراد مختلف خانواده خود می& گوید؛ از ترس& های خود که در موقعیت& های مختلف مانند رویارویی با اعضای قدیمی انجمن روان& شناسی آمریکا، منتقدان، افرادی که قرار بودجۀ پژوهش& ها را تأمین کنند، با آن مواجه است، سخن می& گوید؛ از غم و پشیمانی خود در انتخاب رفتارهایی که تلاش& ها و تأثیرات برخی بزرگان مانند مازلو را نادیده گرفته است، حرف می& زند؛ شادی و اشتیاق خود هنگام دستیابی به دستاوردهای بزرگ علمی توصیف می& کند.

ترجمۀ چنین کتابی کار ساده& ای نخواهد بود و دکتر زهره قربانی در ترجمۀ این کتاب یک بار دیگر مهارت، دانش، صبوری و نکته& سنجی خود را در کار ترجمه به نمایش گذاشته است. او ترجمۀ آثار بزرگان روان& شناسی مثبت& گرا از جمله مارتین سلیگمن، چیک& سنت& میهای، طیب رشید و پیرسون را در کارنامۀ خود دارد و اثر حاضر بر روی به روز& ترین اثر شاخص این حوزه صورت گرفته است. شاید بهترین توصیف برای این کتاب را باربارا فردریکسون بیان کرده باشد که می& گوید:

«مدار امید به دیدگاهی در بارۀ طبیعت انسان می& پردازد که هم بسیار شگفت& انگیز است و هم بسیار الهام& بخش. برای خواندن یک تاریخچۀ جذاب در بارۀ روان& شناسی از دید تأثیرگذارترین روان& شناس عصر حاضر؛ داخل این کتاب شیرجه بزنید!»